Wanneer heeft iemand stamcellen nodig?

Leukemie

Leukemie is een verzamelnaam voor verschillende vormen van bloedkanker. We onderscheiden de volgende vier vormen: 

• Acute Myeloïde Leukemie (AML)
• Chronisch Myeloïde Leukemie (CML)
• Acute Lymfatische Leukemie (ALL) 
• Chronisch Lymfatische Leukemie (CLL)

Elk jaar krijgen duizenden mensen in Nederland een vorm van leukemie. Stamceldonoren kunnen ervoor zorgen dat leukemiepatiënten volledig van de ziekte genezen. Daarvoor moet de weefseltypering van de donor en de patiënt overeenkomen. De kans dat twee mensen met elkaar matchen is heel klein, dus het is belangrijk dat er zoveel mogelijk stamceldonoren geregistreerd staan. 

Verstoring aanmaak bloedcellen

Ons bloed bestaat uit verschillende soorten bloedcellen, die beginnen als bloedvormende stamcellen in ons beenmerg. Deze stamcellen kunnen zich ontwikkelen tot: rode bloedcellen, witte bloedcellen (immuuncellen) of bloedplaatjes. Dit is een continu proces en zorgt ervoor dat oude ‘versleten’ bloedcellen worden vervangen door nieuwe.

Bij iemand met leukemie gaat het aanmaken van bloedcellen uit stamcellen anders. In het lichaam van een leukemiepatiënt treedt er een ontregelde groei op van onrijpe cellen. Hierdoor komt de productie van de normale bloedcellen in het beenmerg in het gedrang en kunnen er levensbedreigende situaties ontstaan door:

• Infecties (omdat er te weinig functionele witte bloedcellen zijn)
• Bloedingen (door een tekort aan bloedplaatjes)
• Zuurstofgebrek in gezond weefsel en organen (door een te laag aantal rode bloedcellen)

De oorzaak van de ontregelde groei en deling van cellen is een beschadiging in het erfelijke materiaal van een bloedstamcel, die zich daarna ongeremd gaat delen. 

Behandeling

De behandeling is afhankelijk van het soort leukemie. Vaak wordt gekozen voor een behandeling met chemotherapie en vaak ook radiotherapie. De chemotherapie zorgt voor dat de leukemiecellen vernietigd worden. Bij radiotherapie worden bepaalde delen van het lichaam bestraald waardoor het genetische materiaal van de cellen lokaal wordt beschadigd. Daardoor kunnen de cellen zich niet meer delen. 

Stamceltransplantatie

Als de behandeling onvoldoende succesvol blijkt of als de patiënt een grote kans heeft op terugval, dan kan gekozen worden voor een stamceltransplantatie. Door gezonde stamcellen van een stamceldonor toe te dienen heeft de patiënt een kans om volledig van de ziekte te genezen. 

Voordat een patiënt een stamceltransplantatie kan ondergaan is het noodzakelijk zijn eigen beenmerg en immuunsysteem “uit te schakelen”. Dit gebeurt door de patiënt te behandelen met een dosis chemotherapie en radiotherapie die zó hoog is, dat het beenmerg onherstelbaar beschadigd raakt. Zonder deze behandeling zal het immuunsysteem van een patiënt de donorcellen aanvallen en vernietigen waardoor de transplantatie mislukt.

De nieuwe stamcellen van een donor worden via een infuus toegediend en gaan zelf naar het beenmerg toe. Hier zullen zij zich gaan vermeerderen en later gezonde bloedcellen produceren. Het duurt ongeveer twee weken voordat zichtbaar is in een laboratorium dat de nieuwe stamcellen hun werk doen.

Genezing

Naast de aanmaak van nieuwe stamcellen en bloedcellen kunnen de donorcellen ook zieke leukemiecellen herkennen. Als donorcellen de zieke cellen herkennen, kunnen zij deze vernietigen waardoor de patiënt kans heeft om volledig van de ziekte te genezen.

Verschillende vormen van leukemie

Andere ziektebeelden

Naast leukemie kan een stamceltransplantatie ook voor andere ziektes worden toegepast. Een aantal voorbeelden:

• Myelofibrose
• Sikkelcelanemie
• Thalassemie
• MDS
• Aplastische anemie