Neden yeni kök hücre bağışlayıcıları gerekli?

Hollanda’da her yıl binlerce insan, bir tür kan kanserine yakalanmış olduğunu öğreniyor. Lösemi ya da başka bir kan kanseri olan bir hasta, kök hücresi nakli yoluyla iyileşebilir. Ne yazık ki Hollanda’da yeterli sayıda kök hücre bağışlayıcısı bulunmamaktadır. Bu nedenle her hasta için en uyumlu bir kök hücre bağışlayıcısı bulunamıyor. Daha fazla bağışlayıcı, hastalar için daha büyük bir yaşama şansı demektir.

Neden tam da Türk kökenli kök hücre bağışlayıcılarına ihtiyaç vardır?

Eşleşen bağışlayıcı aranırken köken önemli bir rol oynar. Aynı kökenli insanların bir eşleşmede daha fazla şansları olur. Türkiye'de bulunan kök hücre bağışı yapan bankalar, Hollanda'daki Türk kökenli hastalara uygun kök hücre bağışlayıcıları sağlayabilecek büyüklükte değiller.

Hastalar aile içinden bir eşleşmeyi daha kolay bulamazlar mı?

Hasta için tam bir eşleşmenin en çok kardeşleri arasında görülüdüğü bir gerçek, ama bu ihtimal her kardeş için sadece %25 oranındadır. Hastaların sadece %30’una aile içinde tümüyle uygun bir kök hücre bağışlayıcısı bulunabilir.

Kök hücreleri ile ilgili bilgiler

Kök hücreleri nedir?

Kök hücreler, tüm kanı oluşturan bütün hücrelerin ‘ana hücreleri’dir: alyuvarlar, akyuvarlar ve kan pulcukları (trombosit). Sağlıklı insanlarda kök hücreler kemik iliği boşluklarında bulunur. Kök hücreler sürekli olarak bölünür ve taze hücreler üretir. Böylece kök hücreler sürekli olarak vücut tarafından üretilir. Kök hücre bağışı sonrası vücut kısa bir süre içinde bu hücrelerin yerine tekrar yenilerini yapar.

Bir bağışlayıcıdan alınan kök hücreleri tam olarak ne için kullanılır. Bu kök hücreleri, dünyada sadece sizin kök hücrelerinizin (bağışlayıcı kök hücresi) uyduğu bir hastaya nakil için kullanılır. Bu kök hücreler hastaya taze olarak nakledilir ve bu nedenle, birine gerekinceye kadar bir yerde bekletilmez.

Kök hücre bağışı

Kök hücreler bağışlamak için sık sık çağrılır mısınız?

Hayır, kayıtlarımızda bulunan 1,000 kişiden sadece 1’i bir kez çağırılır.

Gönüllülük

Kök hücre bağışı her zaman gönüllü ve anonim olur. Daha sonra kararınızı değiştirmek isterseniz, bize bunu bildirmenizi rica ediyoruz. Böylece adınızı kayıtlarımızdan çıkarabiliriz.
Donor.registratie@Matchis.nl

Kök hücreleri nasıl alınır?

Kök hücreleri almak için iki yol vardır:

1. Kan. Günümüzde kök hücrelerinin hemen hemen tümü kan yolundan filitrelenerek alınır. Kanınızda kök hücrelerin oluşmasını sağlamak amacıyla 5 gün boyunca bir ilaç alırsınız. Bu ilaç sizin, grip olmus gibi bir hisse, kas ağrısı ve kendinizi biraz yorgun hissetmenize neden olabilir.
2. Kemik iliği. Kök hücreleri doğrudan kemik iliğinden de alınabilir. Bu kalça kemiğinin arka kenarından delinerek, kemik iliği elde etmek yoluyla olur. Bu müdahale genel anestezi altında yapılır dolayısıyla hiç bir şey hissetmezsiniz. Sonraki günlerde belinizin alt tarafında bir ağrı duyabilir, kendinizi bir sure de yorgun hissedebilirsiniz.

Bu bana korkutucu görünüyor.

Kök hücreler yeniden hızla büyür. Her iki yol da sağlıklı bağışlayıcılar için güvenlidir. Bunun sağlıklı bağışlayıcılara uzun vadede, daha önce hiç kök hücresi bağışlamamış olanlara kıyasla, hiçbir yan etki ya da ek riskleri olmaz.

Kök hücre bağışlayan hemen hemen herkes, tekrar bağışlamak istediğini söyler. Bunun yanı sıra kök hücre bağışlayarak bir başkasına hayat şansı da tanımış olur.

Bir Müslüman olarak kök hücre bağışı yapabilir miyim?

Ayni kan hücreleri gibi, kök hücreleri de kendilerini yenilerler. Vücudunuz bağıştan sonra hızla yeni kök hücreleri üretir. Kök hücre bağışı dini açıdan kan bağışı ile karşılaştırılır ve buna İslam'da izin verilir. Kur'an Sure 5, ayet 32’de (Maide Suresi 32. Ayet) denir ki: "Kim bir insanın hayatını kurtarırsa, sanki bütün insanların hayatını kurtarmış olur."

İslam alimleri burada şu koşulları öne sürerler:

• Bu bağışlayıcıya bir zarar vermemeli ve bağışlayıcının vücudu bağış sonrası hızla özgün durumuna dönebilmelidir.
• Hiçbir surette herhangi bir maddi kazanç söz konusu olmamalıdır.
• Bu hasta için elzem olmalıdır.
• Kişinin bağışlayıcı olma kararı, tümüyle özgür bir şekilde ve kendi iradesiyle alınmış olmalıdır.

Kayıt süreci

Kimler kayıt yaptırabilir?

Eğer sağlıklı ve 18 ile 50 yaş arasındaysanız, www.matchis.nl üzerinden kaydınızı yaptırabilirsiniz. Bir başkası için kayıt yaptıramazsınız, kök hücre bağışı kişiseldir ve tümüyle gizlilik kuralları içinde yapılır.

Bir kan veya organ bağışlayıcısı olarak, otomatikman kök hücre bağışlayıcısı da oluyor muyum?

Hayır, bir kan ya da organ bağışlayıcısı iseniz otomatikman kök hücre bağışlayıcısı da sayılmazsınız.

Kök hücre bağışlayıcısı nasıl olunur?

Yeni bağışlayıcı olarak www.matchis.nl üzerinden kayıt yaptırabilirsiniz. Bundan sonra biraz yanak mukoza örneği alabilmeniz için size bir tipleme kiti (typeringskitje) gönderilir. Bu örneği Matchis’e geri gönderirsiniz. Doku orada incelenir ve tiplemesi yapılır. Veriler bir küresel veri bankasında gizlilik içinde saklanır. Bir hasta ile eşleşme olduğunda -kapsamlı bir bilgilendirme ve muayenelerden sonra- kök hücre bağışı ancak o zaman gerçekleşebilir.

Hangi hallerde bir kök hücre bağışlayıcısı olamazsınız?

Şu durumlarda kabul edilmezsiniz:

• Eğer 51 yaşından büyükseniz.
• 50 kg altında bir vücut ağırlığına sahipseniz; BMI (vücut kitle
• endeksi) en az 18 en çok da 30 olmalıdır. Sağlıklı bir BMI
• 18.5 ile 25 *) arasında olur.
• Eğer ciddi kilolu iseniz ve dolayısıyla 30’un üstünde bir BM’niz varsa
• Sağlıklı değilseniz.
• Eğer sadece belirli bir hasta için kaydolmak istiyorsanız.
• Eğer sadece Türk hastalar için kayıt olmak isterseniz.
• Eğer iyi derecede Hollandaca veya İngilizce bilmiyorsanız.

*) BMI hesaplama: vücut ağırlığının boyla bölünerek, çıkan sonucun yeniden boyla bölünmesi.
Kök hücre bağışı riskleri çok azdır. Ancak, bağışlayıcı çok ağır, çok hafif ya da çok yaşlı ise riskler de artar. Mümkün olduğunca risk almamaya çalışırız.

Böyle bir bağış için uzun süre hastanede kalmak gerekir mi?

Her iki işlem için de bir gün hastanede yatmanız gerekir. Yaşadığınız yere bağlı olarak bu sadece Leiden LUMC veya Nijmegen Radboud UMC’de mümkündür.

Masraflarım karşılanır mı?

Evet, seyahat harcamaları gibi giderler geri ödenir. Aynı anda hastane masrafları da karşılanır. Bu, bağışlayıcının sigortasına ya da sigorta kendi katkısı masraflarına herhangi bir etkide bulunmaz.

Matchis kurumu hakkında.

Matchis kurumu, Hollanda’daki kök hücre bağışçılarının merkezidir. Kurum, ayrıca lösemili gibi hastaların da, genç ve sağlıklı gönüllü bağışçılarından alınan kök hücrelerin naklini de sağlayabilir. Bu kök hücreler, onların tedavi görebilmeleri için gereklidir.

Başka bir adrese taşınır ya da kişi iletişim bilgilerinizde bir değişiklik olduğunda, size ulaşabilmemiz amacıyla değişiklikleri bize bildirmenizi rica ederiz.
donor.registratie@matchis.nl

Yaşama bir şans tanıyın

Elina, (17), bir bağışıklık sistemi yetersizliği olan SCID hastalığıyla doğdu. Çocukluğundan beri kendi vücudunun yeterince yapamadığı akyuvarların verilmesi için 3 haftada bir hastaneye yatardı. Bu, uygun bir kök hücresi bağışlayıcısı bulununcaya kadar alınan geçici bir önlemdi.

Hayati önemi olan bilmece

Nakledilen kök hücreler, vücudu sağlıklı tutan akyuvarları üretir. Bu nedenle hasta ve bağışlayıcı arasında iyi bir eşleşmenin hayati önemi vardır. Matchis, akyuvarda bulunan proteinlerin  eşleşme kontrolünü 10 nokta üzerinden ölçerek yapar. Buna HLA doku tiplemesi denilir.

Kök hücre filitreleme

Günümüzde kök hücrelerini genellikle kandan ‘filitreleme’ yoluyla alırız. Burada, bağışlayıcıya kök hücrelerinin artabilmeleri amacıyla bir kaç gün boyunca kök hücre çoğaltıcı bir büyüme hormonu verilir. Bağış sırasında bağışlayıcıdan kan alınırken, bir cihaz yoluyla kök hücreleri kandan filitreleyerek elde edilir ve kanı, tekrar bağışlayıcıya verilir.

Yaşama bir şans tanıyın

Elina, (17), bir bağışıklık sistemi yetersizliği olan SCID hastalığıyla doğdu. Çocukluğundan beri kendi vücudunun yeterince yapamadığı akyuvarların verilmesi için 3 haftada bir hastaneye yatardı. Bu, uygun bir kök hücresi bağışlayıcısı bulununcaya kadar alınan geçici bir önlemdi.

‘Sürekli korku içindesin’ diyor annesi Senem. ‘Kızıma uygun bir bağışlayıcı bulunabilecek mi ve vaktinde bulunacak mı?’ O günlere ait anılarını anlatırken hala duygusallaşıyor. ‘Bir aile olarak karşı karşıya kaldığın güçsüzlük ve çaresizliği, en kötü düşmanına bile dilemezsin’.

Yabancı bağışlayıcı azlığı

Matchis, yeteri sayıda yabancı bağışlayıcı bulma konusunda çok sıkıntı çekiyor. İyi bir eşleşme için bağışlayıcı ile hasta arasında genetik bir uyuşumun olması gerekiyor. Aksi halde iyi bir eşleşme olamayacağı gibi, ortaya istenmeyen sonuçlar da çıkabiliyor.

Elina

Neyse ki, Elina’ya geç kalmadan uygun bir bağışlayıcı bulunabildi. ‘Mükemmel bir eşleşme olmaktan çok uzaktı ancak Elina’ya hemen o anda bir bağışlayıcı gerekti.’ diyor Senem. ‘11.nci doğum gününden hemen iki gün sonra, en sonunda, onun hayatını kurtaran transplantasyon gerçekleşti. ‘Bağışlayıcıma o kadar büyük şükran duyuyorum ki’ diyor Elina, ‘sürekli hastanede yatmaktan kurtuldum, artık normal bir yaşam sürebilirim. O bağışlayıcı benim hayatımı kurtardı’.

Elena’nın şimdi nasıl olduğunu öğrenmek ister misiniz? Tüm öyküsünü web sitesinde okuyabilirsiniz. Buradan ayrıca daha fazla bilgi edinebilir ve kök hücresi bağışlayıcısı olarak kayıt da yaptırabilirsiniz.